Spółdzielnia energetyczna to unikatowy model organizacyjny w sektorze energetycznym, oparty na zasadach znanej nam z innych obszarów spółdzielczości. Jej działalność polega na współpracy wytwórców i odbiorców energii znajdujących się w bliskim sąsiedztwie (siąsiadujące gminy). Mimo, że potoczna opinia o spółdzielniach budzi skojarzenia reliktu przeszłości, należy jednak przypomnieć, że wiele tego typu organizacji od lat, z skutecznie konkuruje z dużymi podmiotami gospodarczymi. Biorąc pod uwagę doświadczenia tego typu spółdzielni energetycznych w innych krajach, ustawodawca promuje tego rodzaju inicjatywy energetyczne za pomocą specjalnych benefitów oraz uproszonych procedur rozliczania.
Główne cechy spółdzielni energetycznej obejmują:
Zasada wspólnoty - członkowie spółdzielni energetycznej są jednocześnie jej właścicielami i użytkownikami energii. Decyzje dotyczące funkcjonowania spółdzielni podejmowane są wspólnie przez jej członków, co odzwierciedla zasadę wspólnoty interesów.
Demokratyczne zarządzanie - spółdzielnie energetyczne stosują zasadę demokratycznego zarządzania, co oznacza, że decyzje podejmowane są w sposób równy przez wszystkich członków. Każdy członek ma prawo do głosu i uczestniczy w procesach podejmowania decyzji.
Wspólne cele społeczności - głównym celem spółdzielni energetycznej jest dostarczanie energii swoim członkom w sposób zrównoważony, ekonomiczny i etyczny. Działa ona na rzecz interesów społeczności lokalnej, stawiając na rozwój źródeł odnawialnych, efektywność energetyczną i uczestnictwo społeczności.
Równość i sprawiedliwość społeczna - model spółdzielni energetycznej promuje równość i sprawiedliwość społeczną. W ten sposób stara się zmniejszać nierówności w dostępie do energii oraz angażować społeczność lokalną w korzystanie z własnych zasobów energetycznych.
Lokalna suwerenność energetyczna - spółdzielnie energetyczne wspierają lokalną suwerenność energetyczną, umożliwiając społecznościom kontrolowanie swoich zasobów energetycznych i decydowanie o kierunkach rozwoju energetycznego na poziomie lokalnym. Jest to bardzo istotny aspekt z punktu widzenia operatora sieci dystrybucyjnych. Lokalne wytwarzanie i konsumowanie energii ogranicza potrzebę jej przesyłania na większe odległości.
Innowacje i zrównoważony rozwój - przez zaangażowanie społeczności i demokratyczne podejmowanie decyzji, spółdzielnie energetyczne mogą być bardziej skłonne do innowacyjnych projektów, zrównoważonego rozwoju oraz adaptacji do zmian w sektorze energetycznym. Model spółdzielni energetycznej jest efektem połączenia ekonomicznego celu dostarczania energii z zasadami społecznej odpowiedzialności i partycypacji, co stanowi unikatowy wkład w kształtowanie przyszłości sektora energetycznego.
Zasady działania spółdzielni energetycznej
Spółdzielnia energetyczna działa na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub sieci dystrybucyjnej gazowej lub ciepłowniczej, przesyłającycj energię pomiędzy wytwórcami i odbiorcami należącymi do spółdzielni energetycznej. Wytwórców energii w ramach spółdzielni może być kilku. Instalacje wytwórcze mogą być własnością spółdzielni lub poszczególnych jej członków. Spółdzielnie mogą działać na terenie gminy wiejskiej i miejsko-wiejskiej, lub trzech takich gmin bezpośrednio ze sobą sąsiadujących.
Dodatkowe warunki obejmują:
• liczba członków mniejsza niż 1000, umożliwienie w ciągu roku pokrycie nie mniejsze niż 70 % zapotrzebowania na dany rodzaj energii wszystkich członków spółdzielni,
• moc zainstalowana
- elektryczna nie wyższa niż 10 MW,
- cieplna nie wyższa niż 30 MW,
- produkcja biogazu nie wyższa od 40 mln m3/rok.
Sprzedawca zobowiązany, którym jest wyznaczony przez Urząd Regulacji Energetyki na danym terenie koncesjonowany sprzedawca danego rodzaju energii, dokonuje ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci w celu jej zużycia na potrzeby własne przez spółdzielnię energetyczną i jej członków w stosunku ilościowym 1 do 0,6. Ilość niewykorzystanej energii pozostaje do odebrania w następnym okresie rozliczeniowym, ale okres ten nie może być dłuższy niż 12 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w którym taka nadwyżka powstała.
Kontekst energetyczny
Kontekst energetyczny spółdzielni energetycznych w Polsce obejmuje szereg kwestii związanych z transformacją sektora energetycznego, rozwijaniem źródeł odnawialnych, regulacjami rynkowymi oraz rolą społeczności lokalnych. Zrozumienie tego kontekstu jest kluczowe dla oceny roli, wyzwań i możliwości, jakie stoją przed spółdzielniami energetycznymi w Polsce. Poniżej przedstawiamy kilka kluczowych zagadnień:
Transformacja energetyczna - Polska przechodzi przez proces transformacji energetycznej, dążąc do zrównoważonej i bardziej efektywnej produkcji energii. W tym kontekście, spółdzielnie energetyczne mogą odegrać istotną rolę, zwłaszcza w rozwijaniu źródeł odnawialnych i zwiększaniu udziału energii zielonej w mikroskalach.
Wsparcie dla Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) - Polska podejmuje wysiłki w celu zwiększenia udziału OZE w miksie energetycznym. Spółdzielnie energetyczne często angażują się w projekty fotowoltaiczne, mikroelektrownie wodne, czy farmy wiatrowe, przyczyniając się do zwiększenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych.
Partycypacja społeczna - w kontekście polskiego prawa energetycznego i regulacji, coraz większą wagę przywiązuje się do partycypacji społecznej w procesach decyzyjnych dotyczących rozwoju infrastruktury energetycznej. Spółdzielnie energetyczne odpowiadają na to zapotrzebowanie, umożliwiając społecznościom lokalnym aktywne uczestnictwo w kształtowaniu lokalnych systemów energetycznych.
Wyzwania Regulacyjne - mimo postępu w rozwoju sektora spółdzielczego, istnieją wyzwania związane z regulacjami rynkowymi i dostępem do infrastruktury przesyłowej. Odpowiednie ramy prawne i regulacje mogą wpływać na rozwój i konkurencyjność spółdzielni energetycznych.
Wpływ na społeczność lokalną - spółdzielnie energetyczne w Polsce często stanowią ważne ogniwo dla lokalnych społeczności, angażując się w projekty społeczne, edukacyjne oraz wspierając rozwój lokalnych gospodarek.
Współpraca z innymi podmiotami - w kontekście dynamicznego rozwoju rynku energetycznego, spółdzielnie energetyczne nawiązują współpracę z innymi podmiotami, takimi jak przedsiębiorstwa, instytucje badawcze czy administracja publiczna, w celu efektywnego funkcjonowania i wspólnego rozwoju.